جمع آوری و بررسی اتنوبوتانی منتخبی از گیاهان خوراکی و دارویی استان کهگیلویه و بویر احمد (مطالعه موردی: مراتع دیلگان)

سابقه و هدف: نظام های دانش بومی بشر در زمینه های مختلفی که همگی زاییده تلاش برای معیشت پایدار در محیط زیست اوست جلوه گر می شود. اتنوبوتانی شاخه ای از دانش بومی است که به شناخت چند جانبه نقش گیاهان یک منطقه در دانش اقوام محلی می پردازد. به عبارتی اتنوبوتانی را می توان یک روش مطالعه منظم و قانونمند مواجه انسان و گیاه قلمداد کرد. ایران منطقه ای غنی از لحاظ فرهنگی و تنوع قومی است که دارای تنوع بی نظیری در شرایط اقلیمی و اکوسیستم های طبیعی برای پرورش گیاهان خودروی خوراکی و دارویی است. باتوجه به ضرورت پاسداری از این میراث طبیعی و فرهنگی، در این مطالعه به بررسی دانش بومی گیاهان مراتع عشایرنشین دیلگان در استان کهگیلویه و بویراحمد پرداخته شد. مواد و روش ها: در این تحقیق، دامنه ای از روش های جمع آوری اطلاعات به شیوه ساختارمند همچون پرسش نامه های طراحی شده تا روش های کاملاً بدون ساختار همچون دیدار و گفتگوی آزاد در میان خبرگان محلی به کار گرفته شد. گفتگوها به هر دو صورت مصاحبه در محل زندگی عشایر و مصاحبه مشارکتی در محل رویشگاه گیاهان صورت پذیرفت. هم زمان با مصاحبه مشارکتی، نمونه های هرباریومی از گیاهان برداشت و براساس منابع معتبر گیاه شناسی شناسایی شد. یافته ها: نتایج به دست آمده از این بررسی گویای آن است که عشایر مراتع دیلگان از تمامی گیاهان جمع آوری شده استفاده های متعدد خوراکی و دارویی داشتند؛ به طوری که از 70 گونه مورد مطالعه، از هشت گونه استفاده خوراکی و تقویتی داشتند، به هفت گونه هم استفاده خوراکی و هم دارویی نسبت می دادند و برای سایر گونه ها مصارف دارویی و بهداشتی قائل بودند. بحث و نتیجه گیری: یافته های این تحقیق گواه دیگری است بر این مدعا که شرایط جغرافیایی متنوع و رویشگاه های گوناگون ایران از سویی و فرهنگ کهن سال ایرانی از سوی دیگر گنجینه ای از آفرینندگی های مردمی را در زمینه گیاه شناسی سنتی و خواص خوراکی و درمانی هر یک از گونه های گیاهی فراهم کرده است که مستندسازی آن می تواند ضمن حفظ این میراث، بسترساز پژوهش های متعددی باشد.